Artikel.
Plaque score in de ouderenzorg: de essentiële graadmeter binnen uw zorgbeleid
De plaque score is een belangrijk hulpmiddel om de mondgezondheid van cliënten in kaart te brengen en te verbeteren. Het regelmatig meten van deze score maakt het mogelijk om problemen vroegtijdig op te sporen en gerichte acties te ondernemen. Dit is cruciaal, want mondgezondheid speelt een belangrijke rol in het algehele welzijn van ouderen.
Voor dit artikel spraken we met Manuela, mondzorgconsulent bij Pro-Da. We staan stil bij…
Het belang van goede mondgezondheid
Slechte mondzorg leidt niet alleen tot pijn, infecties en eetproblemen, maar verhoogt ook het risico op ernstige aandoeningen zoals aspiratiepneumonie en hart- en vaatziekten. Bovendien blijkt uit recente studies dat een slechte mondgezondheid bijdraagt aan verminderde sociale interactie, ondervoeding en algehele kwetsbaarheid van ouderen. Dit verhoogt de zorgvraag van de cliënt en daarmee de belasting binnen zorgteams.
Manuela is -als mondzorgconsulent bij Pro-Da- dé schakel tussen mondzorgprofessionals en zorginstellingen. Zij merkt hoe slechte mondgezondheid een domino-effect veroorzaakt. “Zo maakt pijn in de mond eten ongemakkelijk en soms zelfs ondraaglijk, waardoor cliënten maaltijden weigeren”, licht ze toe. “Dit stelt zorgmedewerkers ook voor extra uitdagingen, zoals het vinden van manieren om cliënten tóch te voeden. Eten is immers essentieel voor het welzijn. Maar wanneer mondpijn de overhand neemt en het kauwvermogen afneemt door ontbrekende tanden, groeit het risico op verslikken en aspiratiepneumonie.”
Toch staat mondzorg doorgaans laag op de prioriteitenlijst bij zorginstellingen. De minimale bezetting en focus op basiszorg maken mondzorg een ondergeschoven kindje, terwijl het juist een essentieel onderdeel is van de dagelijkse verzorging en algemene gezondheid. Dat ziet Manuela ook: “Tegelijkertijd is deze generatie ouderen minder gewend aan preventieve zorg, zoals periodieke controles. Zij gingen alleen naar de tandarts bij pijn.”
Het gebrek aan focus op preventieve mondzorg maakt het des te belangrijker om een helder beeld te krijgen van de huidige situatie. Daarom is de plaque score meer dan zomaar een getal: het is een essentiële graadmeter voor de mondgezondheid én algehele gezondheid.
Wat is een plaque score?
De plaque score beoordeelt hoeveel plaque zich ophoopt op tanden, kiezen en prothesen. Het geeft zorgverleners een duidelijk beeld van de mondgezondheid en helpt om risicogebieden snel te identificeren. Regelmatig meten van de plaque score maakt het mogelijk om preventief op te treden en complicaties te voorkomen:
Tanden en kiezen
De plaque score varieert van 0 tot 3:
- Score 0-1: Goede mondhygiëne; nauwelijks zichtbare plaque.
- Score 2: Plaque is met het blote oog waarneembaar en vraagt om betere reiniging.
- Score 3: Duidelijke etensresten zichtbaar; direct ingrijpen is noodzakelijk.
Prothesen
Bij prothesen wordt een schaal van 0 tot 1 gehanteerd:
- Score 0-0,39: Schone prothese zonder noemenswaardige plaquevorming.
- Score 0,40-0,69: Aanwezigheid van plaque; extra aandacht voor reiniging nodig.
- Score 0,70 en hoger: Zichtbare etensresten en soms schimmelvorming; directe actie vereist.
“De plaque score fungeert dus als een (vroege) waarschuwing voor onderliggende problemen die mogelijk actie vereisen,” licht Manuela toe. “Het is een eenvoudig, maar krachtig hulpmiddel om de mondgezondheid te verbeteren en ernstige complicaties te voorkomen. Wij nemen dit mee tijdens onze periodieke vergaderingen, aan de hand van een overzichtelijk dashboard. Zo weet de zorginstelling direct hoe hun mondzorgkwaliteit ervoor staat.”
Het berekenen van de plaque score
De plaque score is vast te stellen aan de hand van specifieke meetmethoden. Bij Pro-Da maken we gebruik van de volgende twee methoden:
- Silness en Loë-index: Is gericht op ‘eigen tanden’. Hierbij worden tandoppervlakken beoordeeld op een schaal van 0 (geen plaque) tot 3 (overmatige plaque).
- Augsburger-methode: Gericht op gebitsprothesen, waarbij de binnen- en buitenzijde apart worden gescoord.
Bovenstaande methodes zijn gangbaar en eenvoudig toe te lichten aan zorgteams. Mondzorgprofessionals voeren deze metingen uit, zoals tandartsen, mondhygiënisten, klinisch prothetici, tandprothetici en preventieassistenten. Bij Pro-Da meten we de plaque score van eigen tanden elke 3 maanden en die van prothesen elke 6 maanden.
Hoe wij onze kennis overdragen aan zorgteams
Een goede plaque score vraagt om meer dan meten alleen; kennis en vaardigheden van zorgteams spelen een cruciale rol. Dus wanneer we op een locatie zien dat de scores structureel hoog zijn, nemen we extra maatregelen zoals gerichte coaching en begeleiding om de zorgkwaliteit te verbeteren.
Coaching on the job
“Wanneer de scores op een locatie hoog zijn, zetten we een reinigingstraject in bij de cliënten met te hoge plaque scores,” vertelt Manuela. “Dit traject combineren we met educatie, in de vorm van coaching on the job. Onze preventieassistenten werken dan gedurende drie maanden intensief samen met zorgmedewerkers op de afdeling. Elke 14 dagen begeleiden ze zorgverleners 1-op-1 bij cliënten. Ze delen praktische tips en trucs om de mondgezondheid te verbeteren.”
Na drie maanden volgt een terugblik: wat is er geleerd en hoe hebben de inspanningen bijgedragen aan betere zorg? Twee maanden later wordt de afdeling opnieuw bezocht om te evalueren of de verbeteringen zijn vastgehouden – ook bij personeels- of cliëntverloop.
Klinische lessen
Naast individuele begeleiding biedt Pro-Da ook groepsscholingen aan. In een klinische les van twee uur leren zorgteams waarom mondgezondheid belangrijk is, welke hulpmiddelen ze kunnen gebruiken en hoe ze specifieke uitdagingen kunnen aanpakken.
Manuela legt uit: “We bespreken praktische situaties, zoals het verzorgen van een mond bij dementie, afweergedrag of een cliënt met een sonde. Zorgmedewerkers krijgen de kans om vragen te stellen en hun eigen ervaringen te delen. Zo sluiten we altijd aan bij de praktijk.”
Scholing voor mondzorgcoaches en coördinatoren
Pro-Da biedt ook een uitgebreide scholing van zes uur aan voor mondzorgcoaches en coördinatoren. Deze scholing is verdeeld over verschillende onderdelen, waaronder:
- Regelgeving en dossiervorming: Waarom is mondzorg belangrijk en hoe documenteert u dit correct?
- Mondgezondheid: Wat is plaque en tandsteen, wat zijn de gevolgen en hoe herkent u problemen?
- Mondgerelateerde aandoeningen: Aan de hand van afbeeldingen leren deelnemers wanneer ze een tandarts of arts moeten waarschuwen.
- Ziektebeelden en mondgezondheid: De impact van aandoeningen zoals diabetes, Parkinson en dementie op de mondgezondheid wordt besproken.
De scholing sluit af met casuïstiek: praktijkvoorbeelden waarmee zorgmedewerkers direct aan de slag kunnen.
Verbeteren van de mondzorgkwaliteit van uw instelling
Goede mondzorg vraagt om meer dan alleen meten van plaque. Het vereist een structurele aanpak waarbij mondgezondheid stevig wordt verankerd in dagelijkse zorgprocessen. Hieronder vijf stappen om de mondzorgkwaliteit binnen uw instelling te verbeteren:
1. Standaardiseren van routines en resultaten monitoren
Effectieve mondzorg begint bij heldere protocollen. Zorg dat mondzorg is geïntegreerd in dagelijkse routines, met richtlijnen voor:
- het reinigen van tanden, kiezen en protheses;
- het vastleggen van plaque scores in elektronische patiëntendossiers door de tandheelkundig professional;
- het periodiek uitvoeren van audits om verbeterpunten te signaleren.
Consistentie in de uitvoering voorkomt dat mondzorg over het hoofd wordt gezien.
2. Investeren in technologie en innovatie
Technologie speelt een sleutelrol in het verbeteren van mondzorg. Overweeg de inzet van innovatieve hulpmiddelen en digitale ondersteuning:
- Digitale platforms helpen trends te analyseren en preventieve zorgplannen op te stellen. Zo werkt Pro-Da met een dashboard, gericht op de zorginstelling zodat u direct inzicht heeft in alle resultaten.
- Zelfhulpmiddelen, zoals elektrische tandenborstels, ondersteunen cliënten met beperkte motorische vaardigheden.
3. Samenwerken met mondzorgprofessionals
Samenwerking tussen zorgteams en mondzorgprofessionals is essentieel. Structurele afspraken met tandartsen en mondhygiënisten zorgen voor regelmatige controles en casusbesprekingen. Dit biedt de basis voor maatwerk en structurele verbeteringen in de mondgezondheid.
De Pro-Da Mondzorg Academy versterkt de kennis en vaardigheden van uw zorgprofessionals, met als doel mondzorg op een structurele en kwalitatieve manier te verbeteren. In samenspraak met uw zorginstelling, stellen we jaarlijks een opleidingsprogramma vast – allemaal in lijn met de Richtlijn Mondverzorging (SKILZ).
4. Betrekken van cliënten en familie
Cliënten en familie spelen een sleutelrol in het succes van mondzorg. Cliënten reinigen -indien mogelijk- hun eigen gebit of prothese en familieleden kunnen bijdragen aan dagelijkse routines. Daarnaast bieden zij waardevolle inzichten in gewoontes van cliënten, door terug te grijpen naar gewoontes en gedrag ‘van vroeger’. Misschien poetste de cliënt liever de tanden vóór het eten of gebruikte hij/zij altijd een specifieke tandenborstel.
Door hen goed te informeren over het belang van mondgezondheid en praktische begeleiding te geven, vergroot u de effectiviteit van de zorg.
5. Stellen van doelen en meten van prestaties
Het succes van mondzorginitiatieven staat of valt met duidelijke doelen en meetbare resultaten. Denk bijvoorbeeld aan KPI’s als…
- het percentage cliënten met een lage plaque score;
- het aantal complicaties door slechte mondgezondheid, zoals aspiratiepneumonie; en
- de tevredenheid van bewoners en familie over de mondzorg.
Het regelmatig monitoren van deze resultaten helpt instellingen om de kwaliteit van zorg continu te verbeteren.
De dashboards van Pro-Da
Bij Pro-Da maken we gebruik van uitgebreide dashboards waarin we alle belangrijke KPI’s weergeven. Deze dashboards bieden zorginstellingen niet alleen inzicht, maar fungeren ook als praktisch hulpmiddel om actiepunten te identificeren.
Tijdens vergaderingen nemen de mondzorgconsulenten deze gegevens door met de zorginstellingen. “We bespreken bijvoorbeeld cliënten met hogere scores, zoals 1,7 of 1,8,” vertelt Manuela. “Dat zijn signalen dat het de verkeerde kant op gaat. Samen kijken we naar wat er speelt: Kan mevrouw eigenlijk alles nog wel zelf? Misschien helpt het al om een tandenborstel klaar te leggen met tandpasta erop. Het gaat erom kleine stappen te zetten die het verschil maken.”
Na het bespreken van de resultaten deelt de mondzorgconsulent praktische tips. Na een afgesproken periode kijkt de consulent opnieuw of de situatie is verbeterd. Deze cyclus van monitoren, bespreken en bijsturen zorgt voor een continue optimalisatie van de mondzorg.
Toewerken naar een cultuur van preventie en kwaliteit
Mondgezondheid draait niet alleen om techniek, maar vooral om aandacht voor mensen. Door cliënten serieus te nemen en samen te werken aan een gezonde mond, geven we hen iets heel waardevols terug: comfort, waardigheid en een betere kwaliteit van leven. Een lage plaque score staat niet alleen symbool voor goede mondzorg, maar ook voor een zorginstelling die met toewijding en professionaliteit het welzijn van haar cliënten centraal stelt.
“Het is een proces van de lange adem,” erkent Manuela, “maar elke stap vooruit laat zien dat we de goede richting op gaan. Het begint met bewustwording en kleine verbeteringen. Uiteindelijk ontstaat er een cultuur waarin preventie en kwaliteit vanzelfsprekend zijn.”
Door mondzorg een centrale plek te geven in uw zorgbeleid, voorkomt u niet alleen problemen, maar versterkt u ook het vertrouwen van bewoners en hun families in de zorg die u biedt. Samen maken we het verschil – voor een gezondere, gelukkiger mond én een gezonder, gelukkiger leven.
Sparren met een mondzorgconsulent?
Dat kan altijd! Neem gerust contact met ons op. We staan u graag te woord.